Και τελικά;

Το να ζεις με ποικίλες αναφορές στην καθημερινότητα είναι βέβαια μια συνθήκη εμπλουτιστική, αλλά είναι και μια διαρκής πρόκληση γιατί αυτή η πολλαπλότητα δεν είναι χωρίς προβλήματα στη διαχείριση της καθημερινότητας. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι η προνομιούχα κοινωνική θέση που απολαμβάνουμε θα ήταν αρκετή για να μας επιτρέψει να αποφύγουμε αυτού του είδους τα προβλήματα, αλλά αυτό δεν ισχύει. Αυτό που ανακαλύπτουμε κάθε μέρα είναι ότι η πολλαπλότητα αναφορών μέσα στην οικογένεια επιβάλλει στον καθένα μας μια διαπραγμάτευση (τόσο με τον εαυτό του όσο και με τους άλλους), έστω και μόνο για να καλύψουμε τις πολλαπλές διαφορές μεταξύ μας (μεταξύ του Μπομπ και εμένα, μεταξύ των δυο μας και των παιδιών) ή μεταξύ όλων μας και της χώρας υποδοχής μας. Αυτή η διαπραγμάτευση κοστίζει, παρά τις αναμφισβήτητα θετικές πλευρές που έχει το γεγονός ότι κατορθώνουμε να λειτουργεί αυτή η πολλαπλότητα ή, παρά τις στιγμές της ευφορίας, όταν κατορθώνουμε τόσο καλά να συγχωνεύουμε συμβολικά τα πράγματα γύρω από ένα χριστουγεννιάτικο τραπέζι όπου τα μελομακάρονα είναι πλάι πλάι με την αγγλική πουτίγκα και το γαλλικό χριστουγεννιάτικο κορμό.  

Παρατηρήσαμε εξάλλου ότι πέρα από την οικογένεια η πολλαπλότητα δεν είναι κάτι αυτονόητο. Στο δημοτικό σχολείο, για παράδειγμα, μια δασκάλα που μόλις της είχα εξηγήσει (με μοναδικό σκοπό να την ενημερώσω) ότι ο Φίλιππος είναι ένα παιδί τρίγλωσσο, μου ζήτησε πολύ σοβαρά να αφήσω στην άκρη όλες τις άλλες γλώσσες και να μιλάω μόνο γαλλικά με το παιδί στο σπίτι (χωρίς καν να με ρωτήσει αν ο σύζυγός μου μιλούσε γαλλικά), προφανώς γιατί φοβόταν ότι η εκμάθηση των γαλλικών στο σχολείο θα υπονομευόταν από την οικογενειακή πολυγλωσσία. Αλλά ακόμη και στο Ευρωπαϊκό Σχολείο η πολυγλωσσία και οι διάφορες πολιτιστικές ταυτότητες που τη συνοδεύουν και χαρακτηρίζουν την πλειονότητα των μαθητών δε φαίνεται να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διδασκαλία της βασικής γλώσσας σε κάθε γλωσσικό τμήμα. Σύμφωνα με όσα είδαμε ως τώρα, η διδασκαλία της γλώσσας γίνεται στη βάση των εθνικών προγραμμάτων, έτσι όπως τα έχουν συλλάβει και εφαρμόσει στις χώρες καταγωγής, χωρίς να υπάρχει προσαρμογή στην ιδιαιτερότητα ενός πληθυσμού μαθητών ο οποίος είναι ευρέως πολυπολιτισμικός.
Δεν υπάρχουν αμετάβλητες στάσεις